آشنایی با قطعات موتور خودرو
شناخت بیشتر هر وسیله مصرفی، در استفاده صحیح و نگهداری بهتر آن تاثیر زیادی می گذارد. بر همین اساس، دانستن و آگاهی درباره قطعات موتور خودرو در شناخت اولیه مشکلات احتمالی آن کمک شایانی می کند و موجب می شود تا هنگام بروز مشکلات مختلف، بهترین و درست ترین کار را انجام بدهید. همچنین شناخت موتور ماشین کمک خواهد کرد تا از انجام کارهایی که به قطعات آسیب وارد می کند جلوگیری گردد. ما در ادامه به معرفی این قطعات موتور خودرو بر اساس اهمیت شان خواهیم پرداخت، پس با ما همراه باشید.
قطعات موتور خودرو
موتور ماشین را می توانیم از شگفت انگیزترین اختراعات بشر بدانیم. اختراعی که بی شک زندگی بشر را با تحول اساسی مواجه کرده است. هر چه بیشتر درباره این مجموعه منظم و پیچیده بدانیم به شگفتی آن بیشتر پی خواهیم برد. با اینکه موتور ماشین انواع مختلفی دارد اما قطعات اصلی در تمام آن ها مشترک می باشد. قطعاتی که عملکرد صحیح همه آنها در کنار هم به بازدهی کامل موتور منجر خواهد شد، اما کوچکترین مشکل در کار هر کدام می تواند قطعات دیگر را نیز دچار معضلاتی بکند و وجود مشکل در هر کدام از قطعات موجب آسیب به باقی قطعات می شود. به طوریکه ضرب المثل بنی آدم اعضای یکدیگرند را درباره قطعات موتور خودرو نیز می توانیم به کار ببریم. در ادامه با این قطعات بیشتر آشنا خواهید شد.
1. بلوک سیلندر
اولین و اصلی ترین بخش موتور ماشین همان بدنه یا تنه اصلی موتور است که اصطلاحا به آن بلوک سیلندر می گویند. این قطعه که از بخش های اصلی موتور به شمار می آید و نقش فونداسیون موتور های احتراق داخلی را بازی می کند. چرا که سیلندرها، سر سیلندر، پیستون، کارتل، شاتون، رینگ و میل لنگ را در خود جای می دهد. از آنجا که عمل جرقه زنی و احتراق درون این بلوک انجام می گردد باید مقاومت دمایی بالایی داشته باشد. بنابراین آن را از ریخته گری آلیاژی مانند آلومینیوم یا چدن می سازند.
ضروری است در ساخت و ریخته گری بلوک موتور به دلیل اهمیت بالای آن دقت فراوانی صورت بگیرد. بلوک علاوه بر گرما باید در برابر سرما نیز مقاومت لازم را داشته باشد و همچنین تغییرات دمایی ناگهانی و شدید را نیز بتواند تحمل کند. نکته مثبت در مورد بلوک سیلندر، استهلاک پایین این قطعه به دلیل مقاومت آن می باشد.
2. سیلندر از قطعات موتور خودرو
فضای استوانه ای درون بلوک سیلندر می باشد که فضایی برای حرکت پیستون را فراهم می کند. سیلندر هسته مرکزی موتور ماشین بر شمرده می شود. جنس دیواره سیلندر بر حسب جنس بلوک سیلندر آلومینیومی یا چدنی ساخته می شود. سیلندرها تعداد و آرایش های مختلفی در موتور های گوناگون دارند و همین نحوه چیدمان آن ها کنار هم نوع موتور را مشخص خواهد کرد.
♦ آرایش خطی زاویه دار: در این نوع چینش، سیلندر های خطی با زاویه ۱۵ تا ۶۰ درجه نسبت به زاویه ی قائم قرار می گیرند. موتورهایی با این آرایش، به دلیل فضای اریب درون سیلندرها از مرکز ثقل پایین تری برخوردار می باشند.
♦ آرایش خطی: سیلندرها در این چینش در یک راستا و پشت هم قرار دارند. آرایش سیلندرها در تمام موتورهای چهار سیلندر خطی است. به طور کلی موتور بسیاری از اتومبیل های امروزی همین آرایش خطی است.
♦ آرایش خورجینی: در این چینش که آرایش V شکل نیز می نامند سیلندرها در دو ردیف خطی به شکل عدد ۷ (هفت) در مقابل هم قرار می گیرند. موتورهایی با این آرایش عموما ۱۲ سیلندر دارند.
برای آرایش سیلندرها مدل های دیگری مانند خطی جناغی، جناغی دو ردیفه، آرایش تخت، آرایش رادیکال و آرایش دوار نیز وجود دارد اما این موارد کمتر مورد استفاده قرار گرفته اند. مثلا آرایش دوار معمولا در موتورهای هواپیما های سم پاش استفاده می شود.
3. سرسیلندر
همانطور که از نامش مشخص است دقیقا در بالای سیلندرها قرار می گیرد. این قطعه آلومینیومی بالای بلوک سیلندر قرار گرفته و اتاقک احتراق، شمع ها و سوپاپ های دود و هوا را در خود جای داده است. بخاری آب و روغن هم که وظیفه خنک کردن اتاقک احتراق را بر عهده دارند، نیز در این قطعه تعبیه شده اند. میل سوپاپ و منیفولد گاز و هوا را هم در این قطعه جاسازی می کنند. بنابراین سرسیلندر از اهمیت بسیاری در موتور برخوردار می باشند. سرسیلندر ها سه دسته دارند:
دسته اول: سرسیلندر تکی با سرمایش آبی
دسته دوم: سرسیلندر تکی با سرمایش هوا
دسته سوم: سرسیلندر چندتایی
4. واشر سرسیلندر
تا به حال حتما شنیده اید که واشر سرسیلندر یک اتومبیل سوخته است! این قطعه نیز اهمیت ویژه ی خود در خودرو را دارد. وظیفه آن عایق بندی سرسیلندر و بلوک سیلندر و اتصالات این دو است تا مانع از ورود و نشت مایعات از بدنه موتور گردد. همچنین از مخلوط شدن آب و روغن درون اتاقک احتراق نیز جلوگیری می نماید. در نتیجه نیاز است که از متریالی با کیفیت مناسب جهت انجام وظیفه‌ای که بر عهده دارد بسازند. این قطعه از فولاد نسوز و با کیفیت است که با دقت و ظرافت خاص ساخته می شود. البته که با وجود کیفیت ساخت و متریال، به دلیل جلوگیری از آسیب های احتمالی به بلوک سیلندر و قطعات دیگر موتور ماشین، لازم است واشر سرسیلندر را در دوره های زمانی مشخص تعویض نمایید.
5. واتر پمپ
این قطعه که پولی پمپ آب نیز می نامند جزوی از سیستم خنک کننده اتومبیل بوده و وظیفه تنظیم دمای موتور به وسیله جریان مداوم آب و ضد یخ و یا ضد جوش را بر عهده دارد.به عبارت دیگر این قطعه همین آب را بین رادیاتور و بلوک سیلندر به گردش در می‌آورد. این کار در زمانی که موتور در حرکت است و دمای آن در اثر احتراق مداوم بسیار بالا رفته، مانع از جوش آوردن آن شده و هنگام سرد بودن موتور، کمک می کند تا دمای آن هرچه سریع تر به گرمای مورد نظر برسد.
در صورت کار کردن موتور با دمای پایین، اصطکاک قطعات بیشتر شده و دچار فرسودگی زود هنگام خواهند شد. واتر پمپ، مایعات گرم خارج شده از بلوک موتور را به رادیاتور باز می‌گرداند تا در آنجا مجدد به دمای مناسب برسد و بار دیگر توسط واتر پمپ مورد استفاده قرار بگیرد. واتر پمپ نیروی کار خود را از طریق میل لنگ و با واسطه تسمه تایم دریافت می نماید.
6. پیستون از قطعات موتور خودرو
بخش متحرک درون سیلندر را پیستون می گویند. حرکت بالا به پایین پیستون عمل جرقه زنی و احتراق را تکمیل کرده و موجب انبساط گازهای ناشی از احتراق می شود. در حقیقت چهار مرحله موتور های احتراق داخلی با توجه به حرکت همین پیستون صورت می گیرند. پیستون انرژی حاصل از احتراق گازهای منبسط شده درون سیلندر را توسط شاتون (میل رابط) به میل لنگ منتقل می نماید. متریال به کار رفته برای ساخت این قطعه معمولا چدن یا فولاد ریخته گری و یا آلومینیوم می باشد که نمونه آلومینیومی، بازده موتور را به دلیل وزن کم و پایین آوردن توازن وزنی آن بالاتر برده و شتاب موتور را نیز افزایش می دهد. همچنین این نوع پیستون ها از انتقال حرارت بهتری برخوردار می باشند.
7. میل لنگ
این قطعه حرکت خطی پیستون را تبدیل به حرکت چرخشی و دورانی می کند. در واقع نیروی حاصل از حرکت رفت و برگشت پیستون ها قادر به، به چرخش درآوردن چرخ ها نبوده، بلکه این حرکت دورانی میل لنگ است که چرخ ها را به حرکت در می آورد. میل لنگ توسط یاتاقان بر بلوک سیلندر سوار می شود. همچنین میل لنگ نیروی لازم برای چرخش دینام پمپ روغن، پمپ هیدرولیک فرمان، کمپرسور کولر و واتر پمپ را تامین می نماید که توسط تسمه، میل سوپاپ یا دنده میل بادامک به آن ها منتقل می گردد. اگر روغن کافی به یاتاقان نرسد، میل لنگ خشک کار کرده و در نتیجه دچار آسیب خواهد شد. این آسیب به اصطلاح یاتاقان زدن معروف است.
8. سوپاپ
این قطعه به دو دسته سوپاپ های ورودی (هوا) و سوپاپ های خروجی (دود) تقسیم می شود که کانال های هوا و دود را از محفظه احتراق جدا می کند. گاهی روی واشر سر سیلندر و گاهی روی بلوک سیلندر قرار گرفته و وظیفه کنترل ورود سوخت و هوا به داخل سیلندر و همچنین خروج گاز های ناشی از احتراق را از درون آنها به عهده دارد. سوپاپ را نیز از آلیاژ های مقاوم به گرما می سازند. بدون روغن کار کردن سوپاپ، موجب بالا رفتن استهلاک آن می شود. زمان بندی حرکت سوپاپ ها توسط تسمه تایم و سپس میل بادامک یا همان میل سوپاپ انجام می گردد.
9. شاتون از قطعات موتور خودرو
این قطعه اهرمی شکل، موظف به برقراری اتصال میل لنگ و پیستون و تبدیل حرکت خطی پیستون به حرکت چرخشی میل لنگ می باشد. یاتاقان میل لنگ بین این دو قرار می گیرد و مانع ایجاد اصطکاک بین آنها می شود. در صورت سایش میل لنگ و شاتون روی هم خودرو یاتاقان خواهد زد. متریال این قطعه از جنس فولاد آلیاژی یا فولاد سخت است که مقاومت لازم را در برابر ضربه های احتراقی پیستون داشته باشد. شاتون دارای دو سر با اندازه های متفاوت و یک ساقه که این دو سر را به هم وصل می کند، است. سر بزرگ شاتون به میل لنگ و سر کوچکش به پیستون متصل می شود. اجزای اصلی شاتون عبارت اند از؛
- بوش شاتون
- گژن پین یا انگشتی (میله ای تو خالی برای اتصال شاتون به پیستون)
- یاتاقان یا بلبرینگ شاتون
- واشر شاتون
- پیچ و مهره‌های اتصال